Brief Raad voor Volksgezondheid voor het nieuwe kabinet
De Raad voor Volksgezondheid heeft alvast vier prioriteiten voor het nieuwe kabinet opgeschreven, de eerste prioriteit:
Van zorg voor individu naar zorgen voor de samenleving. Een advies dat hieraan wordt gekoppeld: Geef gemeenten, GGD’s, zorginstellingen, zorgkantoren en zorgverzekeraars de opdracht om vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid te werken aan het terugdringen van gezondheidsachterstanden, in lijn met het recente voorstel van drie grote zorgverzekeraars voor een gezondheidsplicht vanuit alle zorgwetten.
Dit is nog maar een deel van dit advies. Maar in dit eerste stuk is een heleboel verborgen dat ik eerst wil proberen te ontrafelen.
Wat
Waar gaat het om: het is een opdracht om te werken aan het terugdringen van gezondheidsachterstanden. Er staat niet bij wie de opdracht moet geven. Gezien het gegeven dat het een advies aan een toekomstig kabinet ga ik er van uit dat dit een bewindspersoon van het ministerie van VWS zal worden. De minister gaat dus een opdracht geven. Dat lijkt een wijziging aan te kondigen in de machtsverhoudingen, waarbij de afgelopen jaren het ministerie (zichzelf) vooral beschouwde, en zich gedroeg, als marktmeester.
Wie
Wie krijgt de opdracht? Dat zijn vijf verschillende soorten organisaties met allemaal een verschillende juridische basis en (staats)rechtelijke positie. Het aantal van deze verschillende soorten organisaties loopt erg uiteen (van 355 gemeentes tot 11 zorgverzekeraars) en het gebied waarin ze werken loopt uiteen van lokaal tot landelijk, met daartussenin nog (verschillend geordende) regio-niveaus. Zij krijgen de opdracht om samen te werken, terwijl ze in een verschillende machts- en gezagsverhouding tot de Rijksoverheid staan.
Waarom
Het gaat om het terugdringen van gezondheidsachterstanden. Waarom?
- De nadruk moet meer komen te liggen op het voorkomen in plaats van het behandelen van klachten;
- De gedachte daarachter is dat dit weer gaat voorkomen dat de kosten voor de gezondheidszorg te veel gaan stijgen;
- De gedachte daarachter is dat de kosten voor de gezondheidszorg te hoog worden;
- Een ander punt: er zijn gezondheidsachterstanden in de bevolking: er zijn blijkbaar categorieën mensen die minder gezondheidsachterstanden hebben dan andere categorieën mensen.
- Het is misschien ook zo dat bijna iedereen gezondheidsachterstanden heeft ten opzichte van een bepaald ideaalbeeld, en dat we die achterstanden allemaal moeten wegwerken.
- Hoe: de regering moet dat gaan regelen in wetgeving. Minimaal vijf verschillende wetten moeten worden veranderd om de opdracht te verankeren. Daarbij moet een aantal ‘neutrale’ organen ‘doorzettingsmacht’ krijgen om de partijen die gezamenlijk verantwoordelijk worden gemaakt tot het juiste gedrag te kunnen dwingen, als dat noodzakelijk mocht zijn.
Wat gebeurt hier allemaal? Drie aandachtspunten:
- Het lijkt erop dat we aan het einde zijn van een manier van denken om de zorg te organiseren die decennia dominant is geweest: de gereguleerde marktwerking.
- Tegelijk is het ook zo dat het besef dat voorkomen beter zou kunnen zijn dan te genezen al veel ouder is dan de marktwerking in de zorg. En voorafgaand aan de marktwerking was preventie ook al het stiefkindje van de zorg. Nu de gedachte heeft postgevat ‘dat we echt iets aan preventie moeten doen omdat het anders te duur wordt’ is het misschien zinvol beter te analyseren waarom dat toch zo moeilijk blijkt te zijn.
- Tot slot: dit advies is doordesemd van een manier van besturen die verantwoordelijkheden zoveel mogelijk spreidt en depolitiseert. Er is een geheel nieuw maatschappelijk middenveld van regio’s, zorgketens, stuurgroepen, samenwerkingsverbanden aan het ontstaan. Hoe moet dat gaan werken?